Bestaan er gedrags- of persoonskenmerken waar je terroristen gemakkelijk aan kunt herkennen? Kijkend naar de werkwijze van de opsporings-diensten dringt zich een bevestigend antwoord op. Op grote schaal maken deze gebruik van risicoprofielen, met kenmerken die veelal etnisch van aard zijn. Zo mag de baarddrager met een Arabisch klinkende achternaam op de luchthaven rekenen op flink wat extra aandacht. En helemaal verdacht is de passagier die juist zijn baard heeft afgeschoren om maar niet op te vallen.
In dit essay neemt Frank Bovenkerk, bijzonder hoogleraar op de FORUM Frank Buijs leerstoel inzake Radicaliseringsstudies, deze ethnic profiling kritisch onder de loep. Los van alle bedenkingen op juridische en morele gronden valt er volgens hem ook heel wat af te dingen op de systematiek van de methode zelf. Het profiel zoekt naar iets dat eenvoudigweg niet bestaat, maakt hij duidelijk. En is ook niet effectief vanwege problemen van validiteit: de criteria deugen over het algemeen niet. Veelal gaat het om kenmerken die zichzelf allang overleefd hebben. Ook houdt de methode onvoldoende rekening met neutraliserende reacties.
Wat Bovenkerk nog het meest dwarszit, is de geringe aandacht voor de contraire effecten. De methodiek leidt onherroepelijk tot stigmatisering van bevolkingsgroepen. Ze zullen vervreemd raken van de overheid en de opsporingsinstanties, zich als groep miskend en opzij gezet gaan voelen en zich daardoor als het ware in eigen kring opsluiten. De zo belangrijke inside-informatiestroom stagneert en tegelijk tekent zich nog een ander gevaar af: het sociale isolement vormt de voedingsbodem bij uitstek voor radicalisering en daarmee van toenemende terroristische dreiging.
Auteur: Frank Bovenkerk
Paperback
47 pagina’s | G en G uitgeverij | juli 2009
Frank Bovenkerk is cultureel antropoloog en hoogleraar in de criminologie aan het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen van de Juridische Faculteit van de Universiteit van Utrecht. Sinds 1 januari 2009 is hij tevens hoogleraar op de FORUM Frank Buijs leerstoel inzake Radicaliseringsstudies, gevestigd aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Wie is de terrorist? Zin en onzin van ethnic profiling’ is een bewerkte weergave van de lezing die de auteur heeft uitgesproken tijdens de Nieuwjaarsbijeenkomst van FORUM op 22 januari 2009 in Den Haag. In dit essay gaat de auteur in op de vraag of er gedrags- of persoonskenmerken bestaan waar je terroristen gemakkelijk aan kunt herkennen. Het opsporingsmiddel van ethnic profiling dat op deze wetenschap berust, leidt er volgens de auteur eerder toe dat bepaalde bevolkingsgroepen worden gestigmatiseerd en zich in een sociaal isolement zullen terugtrekken. Een ongewenste situatie, die bijdraagt aan verdere radicalisering. De auteur poogt met zijn betoog tot een vernieuwende gedachtewisseling te komen over een actueel multicultureel vraagstuk en levert hierbij kritiek op een opsporingsmethode, waar veiligheidsinstanties veelvuldig mee werken.