De Buitenparlementaire Oppositie

In de ochtend van 30 november 1989 werd Alfred Herrhausen, voorzitter van de Deutsche Bank, door middel van een vlekkeloze terroristische aanslag om het leven gebracht.

De terroristen waren Professionals. Verkleed als wegwerkers hadden ze de vaste route van Herrhausen afgesloten om wegwekzaamheden te verrichten, waarbij ze kabels onder de weg door hadden getrokken. Op de dag van de aanslag wachtten ze tot de eerste auto, één van de drie uit het convoy van Herhausen, de plaats des onheils was gepasseerd om vervolgens het mechanisme in werking te stellen. Langs de weg hadden ze een tas, vol met 20 KG explosieven, geplaatst op een geparkeerde fiets, welke afging op het exacte moment dat de limosine van Herrhausen langs kwam.

De zoektocht naar de daders (lees verder…)

Een ongelooflijk verhaal eigenlijk: een regering die een muur dwars door een wereldstad bouwt om de bevolking van het door hen gecontroleerde deel van het land ervan te weerhouden naar het vrije westen te vluchten.
Wat gebeurde er waardoor die Muur werd gebouwd? Wat deden de mensen aan beide zijden van de Muur? Hoe kwam het dat hij op 9 november 1989 werd neergehaald? Dit boekje geeft antwoord op al deze vragen en geeft ook informatie over bv. de Koude Oorlog en de Cuba crisis.

Auteur: Ton Vingerhoets
Paperback
61 pagina’s | Uitgeverij Ellessy | juli 2007

das leben der anderen

Stasi-officier Gerd Wiesler (Mühe) krijgt opdracht het appartement van de succesvolle toneelschrijver Georg Dreyman (Koch) van afluisterapparatuur te voorzien. Hij vestigt zich op de kale zolder van het wooncomplex, waar hij via zijn koptelefoon wordt ingevoerd in het behaaglijke leven van Dreyman. De eenzame Wiesler wordt heimelijk verliefd op de vriendin van Dreyman. Het brengt hem in een lastig parket. Debuterend regisseur Henckel von Donnersmarck maakte een meeslepende thriller én een verhaal over individuele vrijheid en ethiek binnen een repressief systeem. Das Leben der Anderen kreeg een wagonlading prijzen, waaronder een Oscar.

geregisseerd door Florian Henckel von Donnersmarck
met Ulrich Mühe, Sebastian Koch en Martina Gedeck

Zeker een aanrader voor onze regering

Denkbeelden en debatten.

Welke rol speelt geweld in de politiek? In Duitsland is daar als in geen ander land over nagedacht. Radicalen van links en rechts raakten gedurende de twintigste eeuw steeds opnieuw in de verleiding om met geweld een politieke oplossing te forceren. De traditie van het Duitse idealisme bleek te sterk. Taaie autocratische structuren lieten zich gelden. De gebroken verhouding tot de Duitse natie eiste haar tol. Het onvoltooide, beschamende verleden drong tot zuivering door geweld. Auteurs uit Nederland, Duitsland en Oostenrijk schrijven over deze Duitse worsteling met politiek geweld. Het gaat onder meer over de verwerking van traumatische geweldservaringen in de Eerste Wereldoorlog en het Derde Rijk, over geweld in de politieke arena van de Republiek van Weimar en over Rudi Dutschke, de RAF en de linkse kritiek op het ‘geweld der kameraden’. Nieuwe perspectieven op geweld worden betrokken op de Duitse geschiedenis, vanuit historisch, filosofisch, politicologisch en sociologisch standpunt.

Paperback Auteurs: Jacoo Pekelder & Frits Boterman (red.)
386 pagina’s | Mets en Schilt Uitgevers | maart 2005

De Nederlandse politie gaat hard optreden tegen de toenemende agressie tegen politiemensen, zowel fysiek als verbaal. Niet alleen met behulp van het strafrecht. Individuele politiemensen krijgen steun bij het indienen van civiele claims tegen degenen die hen aanvallen. De korpsen zelf gaan proberen het ziekteverzuim als gevolg van agressie te verhalen op de daders.

Er zijn echter ook andere verhalen. Zoals dat van rechercheur Herman van Hoogen. Deze hielp in 1977 tijdens een hevig vuurgevecht met gevaar voor eigen leven in Amsterdam-Osdorp twee leden van de Duitse Rote Armee Fraktion (RAF) aan te houden. Toch zette hij zich zeven jaar later in voor vervroegde vrijlating van het tweetal, Christof Wackernagel en Gert Schneider, nadat deze in de (Duitse) gevangenis tot inkeer waren gekomen. Dit (succesvolle) gebaar leidde tot een blijvende vriendschap.

Maar wat was dit voor een gebaar: een staaltje politiële professionaliteit, psychische verwerking van een traumatische gebeurtenis, verraad of een uniek geval van vergeving en verzoening? Deze vragen staan centraal in een publicatie die werd geredigeerd door dr. Frans Denkers, algemeen adviseur van de regiopolitie Amsterdam-Amstelland, die vorige maand onverwachts overleed op 59-jarige leeftijd.

Denkers, van huis uit psycholoog, heeft zich vooral ingezet voor `zelfredzaamheid’, het mobiliseren van burgers in plaats van alle heil te verwachten van de Sterke Arm. In 1993 legde hij zijn credo neer in een boek met de titel Op eigen kracht de onveiligheid de baas; de politie van pretentieuze probleemoplosser naar bescheiden ondersteuner. Op initiatief van Denkers ging het Amsterdamse korps samenwerken met de Katholieke Universiteit Nijmegen, waar hij in 1975 promoveerde op Criminologie en beleid, in het project `christelijk-humanistische waarden en conflicten’. Begrepen onbehagen is daarvan een resultaat. Het boek heeft drie delen. Denkers schreef een inleiding over de RAF. Deel twee, dat zelfstandig kan worden gelezen, wordt geopend door Van Hoogen en bevat de reacties van 22 uiteenlopende personen, variërend van collega’s tot plattelandsvrouwen en wetenschappers. Deel drie bevat een analyse en conclusies, wederom van de hand van Denkers.

Van Hoogen zelf legt er de nadruk op dat zijn gedrag niets heeft te maken met `vergeving’. Vergeven kan je alleen mensen met wie je een emotionele band hebt. Het zou de politieman weinig hebben gedaan als het tweetal de vijftien jaar waartoe het werd veroordeeld wegens poging tot moord volledig had moeten uitzitten. Dat zou hij wel `stom’ hebben gevonden: `het is het eerste geval dat ik meemaak waarin mensen anders de lik uitgaan dan ze erin zijn gekomen. Toch het beginsel waar ons hele strafrechtssysteem op is gebaseerd?’

Kogelscherf

De reacties lopen zoals te verwachten uiteen. De politiecollega die een gemene kogelscherf van de RAF uit zijn knie moest laten halen vraagt zich af wat hij zou doen als hij het tweetal zou ontmoeten, bijvoorbeeld bij de presentatie van dit boek. `Alsnog schadevergoeding eisen waarschijnlijk, want die heb ik van het korps ook nooit gehad. Geen cent voor mijn bebloede kleren’. Zijn bijdrage heeft het kopje `verraad’.

Voor de goede orde: Van Hoogen heeft niet zelf de publiciteit gezocht; dat deed de toenmalige Amsterdamse recherchechef K. Sietsma, die inmiddels is overgestapt naar de particuliere beveiligingswereld. Hij vindt de belangrijkste les `dat een dialoog verre te prefereren is boven een confrontatie’. De RAF blijft echter in meerdere opzichten een bijzonder geval. De voornaamste bevinding van de afsluitende analyse is dan ook dat de stellingname van Van Hoogen moeilijk valt te generaliseren.

Bijzonder als hij is, valt de zaak-Van Hoogen toch niet helemaal los te zien van het poldermodel dat van oudsher kenmerkend is voor onze politie en justitie. Dat model contrasteert nogal met het proces van escalatie dat de geschiedenis van de RAF te zien geeft. Vijfentwintig jaar geleden kon ik daarvan een glimp opvangen als lid van een kleine Nederlandse delegatie die een onderzoek instelde naar de Haftbedingungen van Ronald Augustin, een `terrorist’ van Nederlandse afkomst die in hongerstaking was gegaan. Daaraan kwam pas een eind toen hij met veel gewapend politievertoon terecht was gekomen in een universiteitskliniek. Hij vertrouwde namelijk geen officiële gevangenisarts.

Had er dan niet even een andere dokter in de cel kunnen komen? Dat was formeel niet mogelijk, was het antwoord van de Duitse gevangenisautoriteiten. De delegatieleden keken elkaar aan: in Nederland zou een beetje gevangenisdirecteur gewoon een vertrouwenspersoon regelen. Dat was vijfentwintig jaar geleden en inmiddels zijn de verhoudingen in Nederland danig verhard, zij het niet vanwege terroristische activiteiten maar vanwege de drugshandel. Het strafklimaat is grimmiger geworden en rechters zijn geneigd allerlei onorthodoxe opsporingsmethoden voetstoots te accepteren. Daartegen staat een advocatuur die iedere vormfout probeert uit te buiten.

Dat mist zijn uitwerking op de politiepraktijk niet. Typerend is ook dat steeds vaker een claim wordt ingediend tegen de staat wanneer een zaak niet tot veroordeling leidt. De rechters zijn niet scheutig met het toekennen van schadevergoeding, maar er zal steeds minder aan deze logische tegenhanger van een hardere lijn tegen burgers zijn te ontkomen. Een claimgrage politie kan tegenclaims verwachten. Deze ontwikkeling heeft zeker goede kanten. Ook een juridische claim kan per slot van rekening leiden tot een dialoog en bevordert in elk geval de duidelijkheid.

Toch bevat de geschiedenis van Van Hoogen en de RAF ook een waarschuwing. Claims tegen onverlaten moeten voor de politiekorpsen bijvoorbeeld niet een excuus zijn om de begeleiding van de eigen mensen te verslonzen. Typisch een thema waarvoor Denkers zich heeft ingezet. De voornaamste boodschap is: duidelijkheid is prima maar polarisatie is funest. Het ging Van Hoogen waarschijnlijk dus toch gewoon om professionaliteit.

Auteur: Frans Denkers, Herman van Hoogen, Christof Wackernagel e.a.: Boek | Ingenaaid | 328 bladzijden | Nederlands | 1999

ISBN-10: 9054586710

ISBN-13: 9789054586715 | ISBN-10: 9054586710

Begrepen Onbehagen.Politie en Rote Armee Fraktion verzoend. Koninklijke Vermande, Gewapende strijd

Het RAF-terrorisme is na de ‘Duitse herfst’ van 1977 over haar hoogtepunt heen. Een tiental oudgedienden legt de wapens neer en duikt met behulp van de Oost-Duitse geheime dienst, de Stasi, onder in de DDR. Zij worden vrijwel allemaal direct na de Wende van ‘89/’90 gearresteerd. Bovendien worden in 1982 de kopstukken Christian Klar, Brigitte Mohnhaupt en Adelheid Schulz gearresteerd.

Maar net als na de uitschakeling van de eerste generatie, staat na de ‘Duitse herfst’ een nieuwe groep aanhangers klaar om het terroristische stokje over te nemen. De relatief onbekende ‘derde generatie’ richt zich, in tegenstelling tot haar voorgangers, niet op de bevrijding van gearresteerde RAF-leden, maar op de vorming van een ‘anti-imperialistisch front’. Prioriteit is het plegen van aanslagen op het Amerikaanse leger en representanten van ‘het kapitaal’.

Identiteitsbewijs
Het eerste doelwit is NAVO-chef Alexander Haig. Hij ontsnapt in juni 1979 aan de dood bij een aanslag. Halverwege de jaren tachtig volgt een nieuwe eruptie van geweld, de laatste grote aanslagenserie van de RAF. Op 1 februari 1985 wordt Ernst Zimmerman, directeur van een wapenconcern dat onderdelen levert voor de Tornado-straaljagers van de Bundeswehr, in zijn slaapkamer geëxecuteerd. In augustus van dat jaar vindt een bomaanslag plaats op de Amerikaanse legerbasis in Frankfurt. Daarbij sterven twee Amerikaanse militairen. Vlak van tevoren hebben de terroristen een Amerikaanse soldaat omgebracht om zijn identiteitsbewijs te bemachtigen, nodig om toegang te verkrijgen tot de legerbasis en het explosief te kunnen plaatsen. Als reactie op de brede, publieke kritiek die zij met deze koelbloedige moord oogst, stuurt de RAF een verklaring naar het dagblad Frankfurter Rundschau. Daarin rechtvaardigt zij de moord: “De militaire bases, inrichtingen en commandocentrales van de Amerikaanse strijdkrachten en de NAVO zijn oorlogsgebied.” Vijf maanden later klinkt het in een opmerkelijk grote mate van zelfkritiek echter: “We zeggen nu dat het doodschieten van de G.I. een fout was.” De publieke sympathie voor de RAF is echter nagenoeg verdwenen.

Op 9 juli 1986 sterft Karl Heinz Beckurts, manager bij elektronicaconcern Siemens en sterk pleitbezorger van het gebruik van kernenergie, door een bom die naast zijn auto ontploft. Ook zijn chauffeur overlijdt. Op 10 oktober wordt de topdiplomaat Gerold von Braunmühl van dichtbij doodgeschoten. Eén van de afgevuurde kogels is afkomstig uit het pistool waarmee negen jaar eerder Hanns Martin Schleyer is omgebracht.

Stuiptrekkingen
De laatste moorden van de RAF vinden plaats tijdens de sowieso al turbulente periode rondom de val van de Berlijnse Muur en de Duitse eenwording. Op 30 november 1989, drie weken na de val van de Muur, bloedt bankpresident Alfred Herrhausen dood nadat zijn gepantserde dienstauto op een door de RAF geplaatste mijn is gereden. Op 1 april 1991 wordt Detlev Karsten Rohwedder, baas van de Treuhand (de overheidsinstelling die na 1990 de Oost-Duitse industrie moet privatiseren), in zijn slaapkamer doodgeschoten. Rohwedder is het laatste slachtoffer van een organisatie die door de Duitse eenwording en het mislukken van de wereldrevolutie is ingehaald.

De allerlaatste stuiptrekkingen vinden plaats op 27 juni 1993, wanneer terrorist Wolfgang Grams sterft bij zijn arrestatie door de elite-eenheid GS9 in Bad Kleinen. Volgens officieel onderzoek sloeg Grams, om arrestatie te ontlopen, de hand aan zichzelf, maar – net als na de dood van Meinhof, Baader en Enslinn – doen geruchten de ronde over een executie. Nadat in 1996 de wegens de moord op Alfred Herrhausen gezochte Christoph Seidler zichzelf heeft aangegeven, geeft de RAF in 1998 – dertig jaar nadat Andreas Baader en Gudrun Ensslin met hun brandstichting in Frankfurt de Bondsrepubliek een nieuwe fase van haar geschiedenis inloodsten – een verklaring af waarin zij haar strijd voor beëindigd verklaart. “Revolutionairen verlangen naar een wereld waarin niemand beslist over het recht op leven en dood.” Een opmerking die rijkelijk laat komt voor de minimaal 35 dodelijke slachtoffers van de Rote Armee Fraktion.

Het concept van de stedelijke guerrilla
Tussen ons en de vijand te stellen een duidelijke scheidslijn! Mao
Als de vijand ons is vechten, het is goed en niet slecht:
Ik geloof dat het was voor ons – het is voor individuen, voor een feest, een leger of een school – is slecht als de vijand geen front maken tegen ons – omdat in dit geval zou dan betekenen dat we zijn met zetten de vijand onder een deken. Als we vochten door de vijand, dan is dat goed, want het is een bewijs dat we hebben gemaakt tussen onszelf en de vijand een duidelijke scheidslijn. Als we tegenkomen de vijand krachtig, trekt ons in de donkerste kleuren, en laat ons toe om te gaan voor niets, dan is dat nog beter, omdat het getuigt dat wij hebben getrokken, niet alleen tussen ons en de vijand een duidelijke scheidslijn, maar dat onze Werk heeft ook schitterende resultaten. Mao Tse Tung, 26 Mei 1939
I. Specifieke antwoorden op specifieke vragen
Ik ben er stellig volhouden dat iemand die geen onderzoek heeft gedaan, kan geen stem hebben. Mao Sommige kameraden hebben al klaar met hun mening over ons. Voor hen is het een “demagogie van de burgerlijke pers,” deze “anarchistische groep” met de socialistische beweging in het algemeen in contact. Door het gebruik van het verkeerd en verklikkerssfeer, werpt haar anarchistische begrip van die van de Springer pers niet. In zo’n beroerde niveau dat we willen met niemand praten.
Veel kameraden willen weten wat wij denken. De brief aan “883” van Mei 70 is te algemeen, werd de band, die werd Michele Ray 1, waarvan fragmenten het “niveaus zijn gepubliceerd, in ieder geval niet authentiek en kwam uit de context privatistic discussie. De Ray wilde het gebruiken als een herinnering voor een apart artikel op zich. Ze bedrogen ons, of we hebben ze overschat. Als onze praktijk zo haastig als sommige van de tekst daar, hadden ze ons al. De “spiegel” van de Ray heeft een geldprijs van $ 1000 betaald voor.
Dat bijna alles in de kranten over ons – en hoe ze schrijven: alles – is een leugen, natuurlijk. Ontvoering plannen met Willy Brandt ons stempel op de politieke jackass, het verband tussen de ontvoering van een kind en ons te zijn gewetenloze criminelen die in de keuze van de middelen. Dat gaat in de ‘beveiligde gegevens in “beton”, waar, echter, waren al de triviale details van de affaire slechts zusammengeschludert. Dat er met ons, “ambtenaren en soldaten”, zoals dat een persoon iemand “dienstbaar is” dat iemand ooit “moet worden geliquideerd, dat de kameraden die van ons gescheiden, noch wat zou hebben te vrezen van ons, dat wij met geeft de uitgestrekte geweer toegang tot huisvesting of paspoorten had dat “terroristische groepen zou worden uitgeoefend” – dit is gewoon vuil. (lees verder…)

De Rote Armee Fraktion (Duits, Ned.: Rode-Legerfractie) was de actiefste naoorlogse linkse extremistische terreurgroep in Duitsland. De RAF stond ook wel bekend onder de naam Baader-Meinhof-Groep. De groep werd in 1970 opgericht door onder meer Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Horst Mahler, die later gezelschap kregen van Ulrike Meinhof. De groep was verantwoordelijk voor 34 moorden en talrijke bankovervallen en bomaanslagen. In 1998 meldde de RAF dat ze zichzelf had opgeheven.

Achtergrond
Vooral in de studentenbeweging ontstond er aan het eind van de jaren zestig steeds meer onvrede over het feit dat veel bestuurders uit het Nazi-tijdperk nog steeds ‘waakten’ over de fundamenten van de Duitse samenleving. Doel van de groep was zich ondergronds tegen “het systeem” te verzetten. De Rote Armee Fraktion ageerde verder ook sterk tegen de in Duitsland heersende “kapitalistische staat”. De naam van de groep was afgeleid van het Russische Rode Leger, de term “Fraktion” (een eenheid binnen de Communistische Partij) werd toegevoegd om het verband met de internationale Marxistische strijd te benadrukken. De organisatiestructuur en handelwijzen waren grotendeels geïnspireerd door de Tupamaros, de linkse stadsguerrilla uit Uruguay. Het is bekend dat er banden waren met het toenmalige (communistische) Oost-Duitsland. Zo werd aan Inge Viett, lid van de RAF én de Beweging van de Tweede Juni, onderdak verschaft door de toenmalige DDR. Buiten de rechtstreekse politieke belangen in het kader van de Koude Oorlog had de DDR er belang bij om op de hoogte te zijn van op handen zijnde acties van beide groeperingen, teneinde haar Stasi-spionnen in het Westen geen gevaar te laten lopen als gevolg van de verhoogde paraatheid van de regering van de Bondsrepubliek.

Eerste generatie (lees verder…)

Het nieuws dat de Duitse student Benno Ohnesorg in 1967 werd doodgeschoten door een Stasi-informant heeft begrijpelijkerwijs voor nogal wat ophef gezorgd in Duitsland. De achtergrond;  Benno Ohnesorg nam op 2 juni 1967 deel aan een betoging tegen een bezoek van de Iraanse Sjah, de pro-westerse dictator van Iran, toen nog Perzië, aan Berlijn. Deze demonstratie liep hevig uit de hand. Of beter gezegd: de demonstranten werden aangevallen: eerst door supporters van de Sjah en daarna door de west-Duitse politie. De Sjah-supporters waren zogenaamd Iraanse studenten die het ‘moderniserende’ bewind van de Sjah steunden. De tegen-demonstranten vonden hen al meteen een vreemd gezelschap; brede mannen met ingestudeerde leuzen…
Het geweld begon toen deze ’studenten’ de stokken van hun protestborden gebruikten om demonstranten mee te lijf te gaan. De west-Duitse politie ging vervolgens over tot het met grof geweld uit elkaar jagen van de demonstratie. In de chaos en verwarring die hierop volgde werd Benno Ohnesorg door de politie-agent Karl-Heinz Kurras doodgeschoten. Benno Ohnesorg stierf op straat, geraakt door twee kogels in zijn achterhoofd. Kurras beweerde uit zelfverdediging gehandeld te hebben; hij zou bedreigd zijn door met messen gewapende jongeren. Ohnesorg was pacifist, lid van een evangelische studentengroep en wilde leraar worden – de betoging van 2 juni was de eerste demonstratie waar hij aan deelnam.

Voor de Duitse linkse beweging werd zijn dood symbolisch. Als reactie op de moord – een ander woord past niet – besloot een deel van de beweging dat het tijd was om naar de wapens te grijpen. Een van de grondleggers van de Rote Armee Fraction verklaarde op een vergadering dat de andere kant ‘begonnen was met schieten’ en dat gewapend geweld de enige effectieve vorm van verzet was tegen een staat waar ‘de generatie die Auschwitz had veroorzaakt’  zo’n grote rol in speelde. Een andere gewapende groep noemde zich de ‘Beweging van 2 Juni’ – daarmee de politie en de pers verplichtend om in elk bericht over hun acties de dood van Benno Ohnesorg te vermelden.

En nu is dus gebleken dat Kurras een lid was van de Oost-Duitse Communistische partij, de SED, en als informant werkte voor de Stasi. Maakt het eigenlijk iets voor de beoordeling van wat er die dag gebeurde? Rechtse bladen in Duitsland proberen nu natuurlijk Benno Ohnesorg’s dood in schoenen van de DDR te schuiven. Ook als er geen bewijs is voor complotheorie dat Kurras opdracht had om een demonstrant te doden om zo de BRD te destabiliseren, dan nog, zo wordt betoogd, is hij als SED-lid niet typisch voor de ‘democratische Duitse rechtsorde’. Duits links heeft de verkeerde mensen de dood van Ohnesorg aangewreven in deze interpretatie.

Maar eigenlijk maakt het voor de beoordeling van zijn dood niet zoveel uit dat Kurras een Stasi agent was, hoe interessant dit nieuws op zich is. Het blijft namelijk een feit dat Karrus tot twee keer is vrijgesproken door die ‘democratische’ West-Duitse autoriteiten. Kurras was misschien niet typisch voor de west-Duitse politie maar de BRD justitie vond het nou ook weer niet zo erg dat hij een zeventwintigjarige op straat vermoord had. In 1970 keerde hij al terug in actieve dienst bij de politie – ook was zijn verklaring tijdens het proces,  dat hij een waarschuwingsschot gelost had, dat demonstranten messen hadden getrokken etc., door tientallen getuigen tegengesproken. Er is nog een tweede kant aan de zaak: de linkse studenten van eind jaren zestig kwamen in opstand tegen een gebrek aan democratie, tegen onderdrukking in het buitenland (de Duitse regering was niet alleen bevriend met een dictator als de Sjah maar steunde bijv. ook de Vietnam-oorlog) en eisten meer gelijkheid en rechtvaardigheid in het eigen land. In een of andere vorm gingen deze verwijten ook op voor de DDR en de rest van het Oost-Blok. Het grootste deel van Duits links besefte dat: DDR fans waren dun gezaaid – de beperkte samenwerking tussen RAF-leden en delen van de Stasi was bijvoorbeeld van later datum en niet echt typisch.
Kurras was dus een informant voor een onderdrukkend regime en de democratische rechtsorde van de BRD pleitte hem vrij. De onthullingen uit het Stasi archief veranderen weinig aan de betekenis van Ohensorg’s dood – wat ze wel laten zien is hoe de klein de verschillen tussen de machthebbers in Oost- en West waren.