Excuses aanbieden: waarom is dat voor velen van ons zo lastig, en waarom is het toch handig om te leren. In westerse landen wordt het aanbieden van excuses gezien als het toegeven van schuld. Onze excuses zijn daarom vaak wat lomp “sorry dat ik te laat ben maar de brug stond open”, “sorry dat je je gekwetst voelde maar ik bedoelde het niet zo” of “sorry dat ik je spiegel eraf heb gereden, maar de straat is ook zo smal. Wij schuiven daarmee in één zin de schuld op iemand of iets anders en ontkrachten ons excuus. In sommige landen lijkt het zelfs wettelijk zo te zijn. In de V.S. raden advocaten mensen af om excuses aan te bieden, bijvoorbeeld aan artsen of bedrijven. Zij zijn bang dat de verzekeraar dat als een erkenning van aansprakelijkheid ziet en dus niet uitkeert.

In Japan kijken ze daar heel anders tegenaan.
Wettelijk is het maken van excuses in Japan zeker geen toegeven van schuld of aansprakelijkheid. Sociaal wordt het gezien als een teken van nederigheid en medemenselijkheid. Eerst een excuus en dan een ijverige poging het probleem op te lossen wordt daar gezien als de normale, beleefde omgangsvorm. Daar kunnen wij nog wat van leren.

Feitelijk is onze manier van doen een beetje dubbel.
Als klager of ‘slachtoffer’ zijn wij allereerst op zoek naar erkenning voor ons ongemak. We willen gehoord worden. Maar wanneer iemand tegen ons klaagt, voelen we ons vaak een beetje aangevallen en schieten we in de verdediging of laten we merken dat we vinden dat de ander zich niet zo druk moet maken. Gek eigenlijk, want je weet hoe het voelt als iemand meteen na het aanbieden van excuses met een verdediging of een “maar…” komt. Dat is niet fijn, de excuses komen niet gemeend over, je voelt je een lastige zeurpiet.
Misschien heeft dit met oud zeer te maken. Wie herinnert er niet een moment uit zijn jeugd waarbij vader of moeder zei “En ga jij nu wel eens heel snel je excuses aanbieden!” Dat waren geen leuke momenten, dus het is niet zo gek dat wij het excuseren niet als een pretje ervaren.

Toch kan het heel verstandig en prettig zijn om jezelf aan te leren om excuus te maken. Waarom?

Het versterkt je relatie: als je deze stap goed doorkomt wordt de relatie hechter.
Het is sociaal en rechtvaardig om erkenning te tonen voor andermans ongemak.
Het is een oefening in nederigheid. (Dat is iets anders dan een laag zelfbeeld)
We laten aan de ander zien dat we hem waarderen, omdat hij ook wel weet hoe moeilijk het is om je excuses aan te bieden zal hij waarderen dat je dat voor hem over hebt.
We geven de ander ook de kans om zich van zijn beste kant te laten zien door je excuses te aanvaarden.
Als de lucht geklaard is hoef je je daarna niet schuldig te voelen of spijt te hebben, twee hele vervelende emoties.

Een paar handreikingen voor het aanbieden van excuses:

Begin met je te realiseren dat je niet automatisch schuldig bent wanneer je je verontschuldigingen aanbiedt.
Probeer een beeld te vormen van wat er mis is gegaan, waardoor is de ander benadeeld? Was je te laat, heb je iets gezegd dat lomp overkwam, heb je iets beloofd dat je niet nagekomen hebt?
Leef je in in de situatie van de ander, vraag je af hoe jij je zou voelen als je in zijn schoenen zou staan. Hij heeft moeten wachten, zich gekwetst gevoeld of zijn vertrouwen in jou is geschonden. Je hoeft het er niet mee eens te zijn, je hoeft het alleen maar te begrijpen.
Bied nu je excuus aan voor dat vervelende gevolg: “Sorry dat je hebt moeten wachten”, “Het spijt me als ik je gekwetst heb” of “Wat vervelend dat je niet van me op aan kon”.
En het belangrijkste: stop meteen na die zin. Laat je niet verleiden om een externe factor de schuld te geven van het ongemak. Houd je in als je merkt dat je wilt gaan zeggen “ja maar…” of “dat kwam doordat…” Gewoon NIET DOEN. Voorkom dat het een discussie wordt over hoe de ander zich voelt en of dat al dan niet terecht is. Daar kom je meestal niet uit.
Als je nog iets aan zijn ongemak kan doen, doe het dan ook. Kom alsnog je belofte na, meld dat je zal proberen minder bot te zijn of op tijd te komen. Soms is het ‘leed’ al geschied en dan kan je er niets meer aan doen.
Als de ander je excuses aanvaardt, bedank hem en laat het er verder bij (of ga samen gezellig iets drinken).
Aanvaardt hij ze niet, geef dan aan dat je deur daarvoor open blijft staan: “Ik begrijp dat je nog even boos bent, dank dat je even naar me wilde luisteren en als je er nog een keer op terug wilt komen, graag, mijn deur staat open”.

Heeft er iemand nog goede ideeën over manieren om je excuses aan te bieden? Hoe denken jullie dat het komt dat wij het vaak zo moeilijk vinden?