Artsen vrezen het ergste: ‘Je schrikt ervan hoe weerloos we zijn’

In enkele dagen is het aantal coronapatiënten enorm toegenomen. In Brabant komen de grenzen van de opnamecapaciteit al in zicht. ‘Het is een reëel scenario dat we binnenkort 80-plussers niet meer kunnen opnemen.’

Ja, tijdens zijn opleiding heeft Mark van der Kuil weleens college gehad over rampengeneeskunde. Een ontploffing in een fabriek, een busongeval op de snelweg. En hoe je dan omgaat met een grote groep patiënten die in één keer het ziekenhuis binnenkomt. Ook dan is er sprake van triage, zegt Van der Kuil, medisch hoofd van de intensive care van ziekenhuis Bernhoven in Uden: van bepalen wie in aanmerking komt voor zorg. ‘Dat gebeurt dan op basis van medische argumenten.’

Nu vreest hij een ander draaiboek. ‘De essentie van het verhaal is, dat we in een situatie terecht dreigen te komen dat we mensen niet meer kunnen helpen, alleen maar omdat we de capaciteit niet hebben.’ Dan worden straks alle mensen van boven de 80 niet meer geholpen; en als dat onvoldoende soelaas biedt: van boven de 75, of 70, of wie weet waar het ophoudt. Dat we over anderhalve week zover zijn, ‘is echt een reëel scenario’.

Want het virus is een giftige mix van ellende, waardoor het totale aantal van 1.150 intensivecarebedden veel te klein lijkt – terwijl in tijden zonder pandemie maar 70 procent van die bedden bezet is.

De afgelopen dagen is het aantal patiënten in Brabantse ziekenhuizen ‘ontploft’, zegt Van der Kuil. Kon je een week geleden de patiënten nog makkelijk op één hand tellen, op vrijdagochtend lagen er in de Brabantse ziekenhuizen 100 coronapatiënten, van wie tientallen in Uden.
Veel indruk

Dat is een momentopname; de werkelijke aantallen verschillen van uur tot uur, zegt ook Jan Kluytmans, arts-microbioloog in het Amphia Ziekenhuis in Breda. ‘Vorige week hadden we nog nul patiënten, nu hebben we er al tien op de intensive care.’ Eigenlijk precies zoals Kluytmans het had voorspeld op een bijeenkomst voor medewerkers, nu tien dagen geleden. ‘Ook al ben ik misschien wel een van de mensen in Nederland die hier het best op was voorbereid, toch maakt het veel indruk nu ik het in de praktijk zie gebeuren.’

Tien ic-patiënten mag weinig lijken, dat is het niet. Tijdens een heftig griepjaar liggen er alleen op de absolute top van een epidemie tien mensen tegelijkertijd met influenza op de ic van het Amphia, ‘en we staan nu pas aan het begin’. Kluytmans: ‘Wie dit virus nu nog bestempelt als een gewoon griepje, vertoont echt laakbaar gedrag.’

Vandaar dat alle partijen in de Brabantse zorg nu elke dag vergaderen over de laatste stand van zaken en ‘er van drie kanten auto’s beginnen te rijden als één ziekenhuis zonder mondkapjes zit’, zegt Bart Berden, bestuursvoorzitter van het Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg. Ook hebben de ziekenhuizen besloten te proberen het aantal intensivecarebedden zo veel mogelijk op te voeren. Van ongeveer 200 nu in Brabant, naar maximaal 350. Maar dan is ook elk beademingsapparaat, elke operatiekamer, elke verkoeverkamer wel in gebruik. En zijn in allerijl verpleegkundigen opgeleid om de ingewikkelde beademingsapparatuur te kunnen bedienen.

Ziekenhuizen passen hun roosters aan, net gepensioneerde verpleegkundigen vragen of ze kunnen helpen, iedereen met ic-ervaring gaat diensten draaien.
Carnaval

De vraag is of het genoeg is. Want als straks ook de ziekenhuizen boven de rivieren vol komen te liggen, zijn ook die uitwijkmogelijkheden afgesneden. Niemand weet hoe dit precies zal aflopen, zegt arts-microbioloog Kluytmans, en aan welk scenario dit virus zich zal houden. Het kan zijn dat de stijging afvlakt, omdat carnaval een hotspot qua besmettingen is gebleken, en de mensen die het toen hebben opgelopen nu in een piek het ziekenhuis bereiken – rekening houdend met een incubatietijd van vijf dagen, plus zeven dagen tot de zware gezondheidsklachten zich opdringen, bereiken de mensen die het virus toen hebben opgelopen nu het ziekenhuis. Het zou ook kunnen dat de stijging onverminderd doorzet.

Kluytmans: ‘Iedereen verwacht dat de premier of de deskundigen het wel weten. Maar wij weten het ook niet precies, wij hebben gewoon nog niet alle informatie over het virus. We leren iedere dag bij.’ Wat hij al wel weet: ‘Dit is de pandemie waar we al decennia voor zijn gewaarschuwd. Dit is gewoon real. En dan schrik je er toch van hoe weerloos je bent.’ Het virus velt daarbij echt niet alleen oude mensen, zegt intensivist Van der Kuil. ‘Ik heb ook iemand van 26 in het ziekenhuis liggen.’ Ook in het Amphia Ziekenhuis liggen opvallend veel jonge mensen, bij wie weinig achterliggende problemen bekend zijn. Al zijn ouderen nog wel duidelijk in de meerderheid.

Daarbij moet ongeveer eenderde van de patiënten die in het ziekenhuis worden opgenomen uiteindelijk door naar de intensive care, wegens het falen van de longen. ‘Dat is echt shocking’, zegt de arts, een percentage waarvan politici de impact nog niet lijken te begrijpen. ‘Dit cijfer kennen we bij geen enkel ziektebeeld.’
Café

Het moeilijke is ook nog eens dat ernstig zieke patiënten wel twee à drie weken aan de beademing moeten, dat is erg lang, en erg lastig omdat het de capaciteitsproblemen enorm vergroot. En alsof dat nog niet genoeg is: de patiënten moeten ook nog eens vaak op hun buik worden beademd, wat de zorg extra intensief maakt (de dagelijkse verzorging en verpleging is daardoor een stuk ingewikkelder) en extra gevaarlijk, omdat het risico groot is dat het beademingsbuisje eruit valt wanneer iemand verlegd moet worden om doorligwonden te voorkomen.

Er is maar één remedie tegen een totale verstopping van de zorg, denkt Van der Kuil: nog extremere maatregelen. ‘Al die mensen die nu nog naar het café gaan, moeten beseffen dat ik ze straks wellicht moet vertellen dat ik hun vader niet meer kan opnemen.’