PVDA EN VVD NEGEREN ERNSTIGE TEKORTKOMINGEN
De Tweede Kamer heeft besloten om half februari al te stemmen over het wetsvoorstel waarmee de AIVD grootschalig het internet mag afluisteren. Dat is onverantwoord, schaadt de rechtsstaat en schaadt het vertrouwen in de politiek. Het wetsvoorstel vertoont ernstige tekortkomingen waaraan volledig voorbijgegaan dreigt te worden. Wij roepen de Kamerleden van met name PvdA en VVD op dit gebrekkige wetsvoorstel niet ‘nog even snel’ voor de verkiezingen door te drukken.
Er zijn door adviesorganen, toezichthouders, wetenschappers, experts en belanghebbenden forse tekortkomingen in dit wetsvoorstel vastgesteld. Zo is vastgesteld dat het wetsvoorstel op meerdere punten in strijd is met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Geen enkel adviesorgaan of organisatie heeft instemmend op het wetsvoorstel gereageerd.
Hieronder leest u van de belangrijkste organisaties de belangrijkste punten van kritiek, die de Tweede Kamer nu volstrekt lijkt te negeren.
Raad van State
De Raad van State is het belangrijkste adviesorgaan van de regering. De Raad van State concludeert onder andere dat het toezicht tekort schiet, de toestemmingsprocedure niet goed is, te grootschalig gegevens worden verzameld en de bewaartermijn van drie jaar te lang is. De Raad van State is er “niet van overtuigd dat het voorstel en de motivering in de memorie van toelichting op alle punten daadwerkelijk voldoen aan de vereisten die voortvloeien uit het EVRM”.
Raad voor de Rechtspraak
De Raad voor de Rechtspraak vertegenwoordigt de rechtsprekende macht in Nederland. De Raad concludeert (pdf) dat in het wetsvoorstel een “effectieve vorm van toezicht onmogelijk wordt gemaakt”, met name omdat de nieuw te vormen toestemmingscommissie geen inzicht krijgt in de dagelijkse praktijk en dus niet weet waar het over gaat of wat de consequenties van de toestemmingsbesluiten zijn.
Toezichthouder CTIVD
De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) is de toezichthouder voor de AIVD en MIVD. De toezichthouder noemt vijf concrete punten waar het wetsvoorstel tekort schiet. Het gaat dan om het ontbreken van een “uniforme en consistente rechtstoepassing”, het ontbreken van goede waarborgen bij het grootschalig afluisteren van internet, het ontbreken van goede waarborgen bij het hacken van apparatuur van derden, is de rechtsbescherming bij het samenwerken met buitenlandse diensten onvoldoende en is goed toezicht op automatische gegevensverwerking en big data “niet mogelijk”.
Autoriteit Persoonsgegevens
De Autoriteit Persoonsgegevens is toezichthouder op het gebied van gegevensbescherming. De Autoriteit Persoonsgegevens gaat niet over de inlichtingendiensten, maar maakt zich zoveel zorgen over de consequenties van de voorgestelde bevoegdheden dat het ongevraagd een 17 pagina’s tellend advies (pdf) heeft geschreven. Volgens de toezichthouder voldoet het wetsvoorstel op vier punten niet aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De toezichthouder concludeert dat “de waarborgen tegen willekeur en disproportionele inbreuken, alsmede het toezicht op de activiteiten van de diensten [..] niet afdoende” zijn geregeld.
Toonaangevende wetenschappers
In een open brief van 13 december jl. aan de Tweede Kamer constateren 29 toonaangevende wetenschappers op het gebied van terrorismebestrijding, veiligheidsdiensten, ICT en gegevensbescherming ernstige tekortkomingen in dit wetsvoorstel. Zo is het toezicht volgens de wetenschappers “buitengewoon rommelig” ingericht. Daarnaast ontbreken wettelijke waarborgen dat er zo min mogelijk gegevens worden verzameld en is er geen controle op het delen van de ruwe afgeluisterde gegevens met het buitenland.
Raad van Europa
De Raad van Europa (RvE) constateert “major issues“ met het wetsvoorstel. De RvE bewaakt de democratie en de mensenrechten in Europa. Een belangrijk orgaan van de RvE is het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. De RvE vraagt zich af of de toestemmingscommissie wel onafhankelijk kan opereren en waarom er geen toestemmingsprocedure is bij de inzet van big data, aangezien de uitkomsten hiervan grote gevolgen voor mensen kunnen hebben. De RvE constateert dat het feit dat de toezichthouder geen bindende oordelen mag geven in strijd is met de eerdere aanbevelingen van de RvE.
Rechterlijke uitspraken
Het grootschalig en langdurig opslaan van gegevens van onverdachte burgers is duidelijk in strijd met de recente uitspraak van het Europese Hof van Justitie van 21 december 2016. Daarin wordt aangegeven dat gegevens alleen mogen worden bewaard als dat strikt noodzakelijk is en als er voldoende onafhankelijk (rechterlijk) toezicht is op de toegang tot de gegevens. De uitspraak ging niet specifiek over de veiligheidsdiensten, maar heeft wel degelijk betekenis voor dit wetsvoorstel. Het Hof baseert zich namelijk met zijn uitspraak grotendeels op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat ook bepalend is voor dit wetsvoorstel.
Het Nederlandse stelsel van inlichtingendiensten is nog nooit door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens beoordeeld, maar het Hof heeft in een eerdere situatie (pdf) grootschalig afluisteren vanwege het abstracte begrip “nationale veiligheid” als onrechtmatig bestempeld.
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is een onafhankelijk adviesorgaan voor het regeringsbeleid. De WRR constateert dat big data een hele nieuwe ontwikkeling is waar aanvullende wettelijke waarborgen voor nodig zijn. De belangrijkste zijn dat er apart toestemming zou moeten worden gegeven voor de inzet van big data en dat er criteria voor een “wettelijke zorgplicht” bij big data moet worden vastgelegd, zodat er effectief toezicht kan plaatsvinden. Een onderdeel hiervan is dat er transparanter over de inzet en resultaten van big data gerapporteerd wordt.
Privacy Impact Assessment (PIA)
Voor dit wetsvoorstel is in opdracht van minister Plasterk (PvdA) en minister Hennis (VVD) een analyse gemaakt wat de risico’s voor de privacy zijn. In deze PIA worden talloze tekortkomingen in het wetsvoorstel geconstateerd die zeker nog niet zijn opgelost. Zo concludeert de PIA dat er onnodig veel gegevens verzameld worden, is de noodzaak voor een DNA databank niet aangetoond, is het hacken van apparatuur van onverdachte burgers in strijd met de grondrechten, zouden gegevens niet zonder controle zomaar aan het buitenland gegeven mogen worden en schiet het toezicht tekort omdat de toezichthouder geen bindende oordelen kan geven.
Bedrijfsleven
Nederland ICT, de branchevereniging van ruim 550 ICT-bedrijven in Nederland met een achterban die bijna € 30 miljard omzet en meer dan 250.000 medewerkers telt, heeft grote twijfels over het nut en noodzaak van het wetsvoorstel en stelt dat het wetsvoorstel “funest“ is voor het internationale vertrouwen in de sector. “De economische schade door het verlies aan vertrouwen in digitale diensten [na de onthullingen door Snowden] was in de VS groot. Het is zeer onwaarschijnlijk dat dit in Nederland anders zal zijn.”
Ook VNO-NCW en MKB Nederland, vertegenwoordigers van bijna 200.000 bedrijven in Nederland, waarschuwen dat dit wetsvoorstel een effect zal hebben op “het investeringsklimaat in Nederland, in het bijzonder voor de internettechnologiesector”. De bedrijven willen dat beter wordt onderzocht wat dit wetsvoorstel doet met “het vereiste vertrouwen van bedrijven om online te communiceren en zaken te doen”.
Onbegrijpelijk
Het is onbegrijpelijk dat de ministers deze adviezen niet ter harte nemen en zelfs niet de tijd nemen de adviezen serieus te onderzoeken. Het is onbegrijpelijk en onverantwoord dat de Tweede Kamer en dan met name de VVD en de PvdA over dit gebrekkige wetsvoorstel nog snel voor de verkiezingen een stemming willen forceren. Het is enorm schadelijk voor het vertrouwen in de politiek om nu zulke draconische bevoegdheden in te voeren die straks tot voorzienbare schade voor ons land, haar bedrijven en inwoners leidt.
Wij roepen de Tweede Kamer, en met name de leden van PvdA en VVD, op om geen overhaaste besluiten te nemen en de vele adviezen van deskundige adviesorganen ter harte te nemen en tot uitdrukking te laten komen in een herziening van het wetsvoorstel.
NB. Er zijn nog tientallen andere organisaties die serieuze tekortkomingen in dit wetsvoorstel hebben vastgesteld, waaronder het College voor de Rechten van de Mens, de Nederlandse Orde van Advocaten, De Nationale Ombudsman, Amnesty International , Free Press Unlimited, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, Privacy International, Google, Microsoft, KPN, en meer. Ook die kritieken zouden ter harte moeten worden genomen. Vanwege de overzichtelijkheid zijn die echter in dit overzicht achterwege gelaten.
Bron: privacybarometer.nl