De kritiek op Nederland van de VN-rapporteur voor de mensenrechten Philip Alston was deze week hard. Hij heeft ernstige zorgen over een systeem in ons land dat uitkeringsfraude moet opsporen.

Burgers die nooit iets fout hebben gedaan maar wier levenspatroon samenvalt met het door de computer vastgestelde ‘risicoprofiel’ worden slachtoffer van staatsonderzoek.   FOTO: ANP

In een brief aan de rechtbank in Den Haag schrijft hij dat deze wijze van werken in strijd is met de mensenrechten omdat het mensen met weinig geld en mensen met een migratie-achtergrond discrimineert. Komende week dient hierover een rechtszaak tegen de staat vanwege het gebruik van het digitale systeem.

Het Systeem Risico Indicatie (SyRI) van het ministerie van Sociale Zaken maakt gebruik van een algoritme dat data van een groot aantal overheidsinstanties aan elkaar koppelt. Op basis van gegevens van eerdere fraudeurs wordt een risicoprofiel opgesteld. Vervolgens worden gegevens van burgers vergeleken met het risicoprofiel.

Door te kijken naar overeenkomsten met eerdere fraudeurs ontstaat een lijst met potentiële burgers die mogelijk frauderen. Van die mensen wordt verder onderzocht of dat inderdaad het geval is. Volgens Alston dreigt voor deze burgers een technologische surveillancestaat te worden gecreëerd waarin van het recht op privacy weinig meer dan een illusie is.

Het principe van ‘vrije burgers in een vrij land’ wordt met voeten getreden

Burgers die nooit iets fout hebben gedaan maar wier levenspatroon samenvalt met het door de computer vastgestelde ‘risicoprofiel’ worden slachtoffer van staatsonderzoek. Dat is een flagrante schending van het grondbeginsel dat je als gewone burger mag zijn gevrijwaard van onderzoek door de staat als je geen verdachte bent van welke overtreding of misdrijf ook.

Bij het aanwijzen door een computer van deze bedenkelijke ‘profielen’ mist ten ene male een menselijke beoordeling, en die sommige burgers direct in de hoek van verdachte plaatst. En niet alleen bij onderzoek naar uitkeringsfraude, maar ook op andere gebieden omdat het systeem toegankelijk is voor vele overheidsinstellingen. Een dergelijk computersysteem kent geen moraal en is daardoor principieel verderfelijk.

Een dergelijk computersysteem kent geen moraal en is daardoor principieel verderfelijk

Het principe van ‘vrije burgers in een vrij land’ wordt met voeten getreden door de Nederlandse staat. Dictaturen in menig onfris land zouden graag willen dat ze de technologische middelen hadden om te beschikken over een systeem dat het onderdrukken van tegenstanders zo makkelijk zou maken, en anders hebben ze die wel. De hoeder van de wet, de Raad van State, heeft voordat SyRI werd ingevoerd gewezen op de schaduwkanten ervan. Maar zowel de Tweede als de Eerste Kamer lieten het voorstel met een hamerslag passeren.

De staat is van ons. Van de burgers, de mensen die haar vormen. Onmenselijke verdachtmakingen moeten daarom te allen tijde worden voorkomen.

Opmerking of aanvulling mail: hoofdredactie@frieschdagblad.nl

Bron: https://frieschdagblad.nl/2019/10/25/commentaar-onmenselijke-verdachtmakingen-passen-niet-in-een-vrij-land