jan
04
2010

Terug van weggeweest – Red Rat

redrat

 

Begin jaren ’80 maakte stripheld RedRat onmiskenbaar onderdeel uit van het alternatieve interieur van menig kraakpand. Na jaren van afwezigheid zagen onlangs twee nieuwe stripalbums van Johannes van de Weert het daglicht.

Wat heeft de kraakbeweging opgeleverd en wat hebben we er nu nog aan? Als het aan de meerderheid van de Tweede Kamer ligt is de vraag stellen hem meteen beantwoorden: niets. Toch hebben we het aan kraakacties te danken dat oude stadswijken behouden zijn gebleven en dat er anders over stadsplanning wordt gedacht dan dertig jaar geleden. De kale en technocratisch aangelegde Wibautstraat in Amsterdam is een levend bewijs van hoe PvdA-bestuurders destijds over de stad dachten.

Andere voorbeelden zijn de vele kleine theatertjes en kleinschalige podia die de kraakbeweging in de loop van de jaren heeft opgeleverd. Cultuuruitingen. In stripvorm is dat goed te zien in het werk van Johannes van de Weert met zijn RedRat strips. De feestdag, het tweede deel van de roemruchte avonturen van RedRat, ontstond in 1980 naar aanleiding van de rellen tijdens de kroning van Beatrix, in de strip ‘Beapix’ genaamd, op 30 april van dat jaar.

Ironie en cynisme

De uitgaven werden verzorgd door Stichting Raket uit Rotterdam, die gelieerd was aan de kraakbeweging. De strip werd uitgegeven in eenvoudige zwart-wit lijntekeningen, waarbij RedRat samen met andere ratten en woelmuizen de ‘linkse rakkers’ waren, terwijl de ‘kapitalisten’ werden getekend als varkens. De tekenstijl was rudimentair, eenvoudig, enigszins gehaast en nonchalant. Maar tegelijk ook weer heel precies en uiterst zorgvuldig.

De strips van RedRat brengen in het begin van de jaren ’80 het leven van krakend en actievoerend Nederland in beeld. RedRat loopt in de albums deel 1 tot en met 10 dwars door het strijdtoneel en geeft ironische en cynische commentaren op de samenleving en op de acties tegen woningnood en onrecht. RedRat is bepaald geen held, eerder een onschuldige voorbijganger die door maatschappelijke strubbelingen van hot naar her, en van het kastje naar de muur wordt gedreven.

redrat1

 

Ik herinner me een nummer waarin RedRat Berlijn bezoekt, waarna je hem vervolgens door Kreuzberg, Oost-Berlijn en de Kurfürstendam ziet lopen. De verschillende strijdtonelen worden weliswaar afstandelijk maar tegelijk op betrokken wijze getekend. Steeds heb je het idee dat RedRat zich in geen van deze gebeurtenissen ook echt thuis voelt. Hij observeert vooral.

Het laatste dubbele deel van RedRat verscheen in 1983. “Destijds had ik het idee dat ik alles wel zo’n beetje gezegd had, voor zover het de avonturen van RedRat betrof. Tien delen vond ik ook wel genoeg, was toe aan ander tekenwerk”, vertelt Van de Weert. In 1984 verscheen van zijn hand het stripboek Uitverkoop!, over de opkomst van de NSB in de jaren ’30. Twee jaar later maakte hij No pasaran!, een stripverhaal over Nederlanders ten tijde van de Spaanse burgeroorlog in 1936.

Nieuwe avonturen

Groot was mijn verrassing toen onlangs RedRat deel 11 en 12 van de drukpers rolde. Na meer dan 25 jaar gesappel aan de onderkant van de samenleving beleeft mijn stripheld van weleer nieuwe avonturen! RedRat voelt zich nog steeds niet thuis in de grote stad. Van zijn oude idealen is niet veel terecht gekomen. Hij aanschouwt met verbazing levensgrote reclameborden die tot consumptie oproepen en probeert zijn leven zin te geven door New Age cursussen te volgen in de ‘KlooiBibio’.

In de ‘Spirituele Krijgersgroep’ probeert RedRat met oerstrijdkreten vanuit zijn binnenste het oude krakersgevoel weer bij zichzelf op te roepen. Maar hij voelt zich nog steeds alleen. Als hij op straat een kraker meent te herkennen en deze begroet met ‘hoi’, krijgt hij als antwoord: ‘Bek houwe! Ouwe lul! Fascist’. Zijn ouders zitten alleen nog maar achter het internet en kijken TeeVee. Als hij na een zoektocht naar zichzelf uiteindelijk met een speer de straat op loopt, wordt hij op grond van de nieuwe terreurwetten opgepakt door een anti-terreurteam.

Hilarisch zijn de gebeurtenissen in RedRat deel 12 De Spijt, waarin een terugblik op de wilde RaRa-jaren van Snijtand Kippenek wordt opgetekend. [RaRa pleegde in de jaren ’80 en ’90 aanslagen wegens apartheid in Z-Afrika en het Nederlandse asielbeleid –red.] De oude krakers lopen met spijtgevoelens door de strip en ‘Feekske Helsema’ roept op TeeVee nog eens dat het “ontzettend fout” is geweest wat ze destijds allemaal hebben gedaan.

redrat2

RedRat beleeft de aanslagen van de Duitse guerrillaorganisatie Rote Armee Fraktion (RAF) op warenhuizen en de ‘onteigening van geld’ opnieuw, samen met terroriste Ulrike. Na de arrestatie wordt hij bevrijd en gaat hij er vandoor achter op de scooter van Ulrike. Ze duiken onder op een zolder. Uiteindelijk verlaat Ulrike hem met achterlating van een briefje: “RedRat, ik moet verder, maar der Kampf geht weiter, Ulrike.”

Ondanks de onmiskenbare flirt met de gewelddadige jaren ’80 en de RAF is de strip zelfkritisch en beschouwelijk. De kritiek op de multiculturele samenleving wordt er net zo ironisch in beschreven als de neoliberale uitwassen van de jaren ’90. Daardoor is de strip aan te bevelen voor zowel fortuynistische oudkrakers, modepunks, babypunks, oudlinkse actievoerders als nieuwe lichting.

Aktiesyndroom

In zijn woning in Amsterdam-Oost leg ik Johannes van de Weert de vraag voor of hij à la Wijnand Duyvendak in De Spijt last heeft van een ‘posttraumatisch aktiesyndroom’. Daar moet hij wat meewarig om lachen. “Hoe kan je nu achteraf zeggen dat het helemaal nergens goed voor was? Ik kwam naar Amsterdam en er waren duizenden krakers bezig een alternatief leven op te bouwen. Theaters, sauna’s bioscopen en restaurants. Allemaal in eigen beheer en met een enorm positieve sfeer. Ook dát was kraken.”

Die sfeer van weleer is wat Van de Weert betreft totaal verdwenen. “Amsterdam is zo vreselijk commercieel en vervreemdend geworden. De tijd van de alternatieve subcultuur is echt voorbij. Ik woon weliswaar nog steeds in Amsterdam-Oost, maar het is mijn wijk niet meer. De bevolkingssamenstelling is dusdanig veranderd, dat een sociaal leven in de wijk niet meer plaatsvindt. Tenminste, niet iets waar ik bij betrokken ben.”

Hij ervaart soms aan den lijve dat krakers hem met verwondering aankijken. “Laatst zag ik een punker met een tekening van mij op zijn T-shirt. ‘Die is wel door mij getekend’, denk ik dan. Maar voor die punker ben ik een ouwe lul. Jongerencultuur… het is niet goed daar te lang in te blijven hangen. De huidige kraakcultuur, met hun capuchonnetjes en hun nep-punkkleren is een karikatuur van wat wij ooit zelf bedacht hebben. Krakers bedenken nog maar heel weinig zelf vandaag de dag.”

redrat3

 

Gedurende de RedRat-loze jaren heeft Van de Weert onder meer samen met zijn vrouw Mariël zeven boeken in eigen beheer uitgegeven. “Ik verzorgde de tekeningen, zij schreef de begeleidende teksten.” Het werk gaat onder meer over hun kindertijd, en over Zen die een wandeling maakt door de bergen. In deel 11 van RedRat behandelt Van de Weert onder meer yoga, sjamanendans en jezelf ontdekken.

“Ben jij dat soms zelf, die bij spiritueel centrum ‘KlooiBibio’ naar binnen stapt?”, wil ik weten. Van de Weert: “Ik heb in de jaren ’90 in Oibibio van Ronald Jan Heijn gewerkt. Voor mij ging het al snel teveel de commerciële kant op. Bedrijven lieten hun personeel daar trainen. Vreselijk. Je mag van dat soort esoterische trainingen natuurlijk geen handel maken. Maar ik heb er wel de inspiratie voor Het Heimwee mee opgedaan.”

RAF sympathisant

Wat voor weerslag de affaire ‘Kippenek’ met Duyvendak op de tekenaar zelf heeft gehad, die immers als zanger van de Rotterdamse punkband Rondos in de jaren ’80 zijn sympathieën voor de gewapende Duitse guerrillaorganisatie Rote Armee Fraktion (RAF) niet onder stoelen of banken stak, laat zich raden. Als 17-jarige verbleef hij in Berlijn waar op dat moment huisdoorzoekingen plaatsvonden bij sympathisanten van de RAF.

“Fascinerend vond ik dat”, zegt Van de Weert. “Ik beschouw de activiteiten van de RAF als verzet tegen het onverwerkte nazi-verleden. Nazi-rechters werden gewoon na de oorlog weer in de rechtbanken aan het werk gezet. De jeugd van na 1968 kwam daar terecht tegen in opstand.” Maar het bleef altijd bij het koesteren van warme sympathieën. “Het dodelijke geweld van de RAF ging mij veel te ver. Ik ben tekenaar, geen terrorist.”

redrat4

 

Naast zijn tekenwerk geeft Van de Weert lezingen over Germaanse mystiek, runentekens en esoterie binnen het christendom. “Dat ik Germaanse runentekens interessant vind, klinkt natuurlijk heel verdacht. Maar ik hou mij daar nu eenmaal mee bezig. Ik heb überhaupt wel wat met de Duitse geschiedenis.”

Onlangs verscheen Black and White Statement, een verzamel cd-box van de Rondos, een herinneringsuitgave met foto’s, teksten, muziek en striptekeningen die het Rondos-collectief destijds in hun Rotterdamse kraakpand gemaakt heeft. Prachtig samengesteld, en met nostalgische waarde voor alle punkfans. Wat mij stoort zijn de hamer en sikkel als illustratie op de box. “Dat moet je als popart-illustratie uit de toenmalige tijd zien”, verklaart Van de Weert. “Het is geen oproep om de communistische tijden weer te doen herleven.”

Op dit moment interesseert Van de Weert zich helemaal niet meer voor politiek. Hij leest ook geen kranten. “Al het Haagse gedoe is voor mij banaal. Ik probeer iets goed met mijn eigen leven te doen. Zoveel mogelijk in zelfbeheer en zo weinig mogelijk commercieel. In die zin zijn de idealen wel helder gebleven. Er volgen ook nieuwe RedRat stripalbums. Het gaat gewoon door.”

coverDe Avonturen van RedRat deel 11 en 12, ‘het heimwee’ en ‘de spijt’. Uitgeverij Papieren Tijger. ISBN 9789067282369. 72 pagina’s. € 15,-.

A Black & White Statement. Een verzamelbox met 2 cd’s + 4 boekwerken.

22 Comments »

  • avatar Rooie Rat schreef:

    Jawel! U ziet het goed: RedRat is terug van weggeweest. Na meer dan 25 jaar anoniem gesappel aan de onderkant van de samenleving beleeft hij nieuwe avonturen waarin hij heen en weer wordt geslingerd tussen heimwee spijt en overmoed.

  • avatar Wise Guys schreef:

    T, log in op het beveiligde deel van onze site, deze info ga ik niet via mail verstrekken.
    Je weet de weg 😉

  • avatar bianca schreef:

    hai
    ik ben al jaren op zoek naar het eerste deel van red rat het punk ratje uit de jaren 80.
    Wie heeft deel 1 / 2 nog liggen en wil hem aan mij verkopen????
    pleasssse

    bianca

  • avatar Burç schreef:

    Red Rat aka Wallace Wilson komt uit een muzikale familie uit St. Anns Bay, Jamaica. Als klein jongetje ging hij mee met zijn broertjes naar hun optredens in hotels. Als vierjarige maakte hij het publiek gek met covers van Michael Jackson’s ABC.

    Zijn debuut met de band van zijn broer viel op bij producer Danny Brown van Main Street Records. Hij was onder de indruk van zijn charisma en talent en besloot zijn mentor te zijn. Hij deed ervaring op van artiesten als Papa San, General Degree en Buccaneer.

    Als student nam hij zijn eerste single ‘Itsy Bitsy’ op, maar zijn vader dwong hem om eerst zijn studie af te maken. Hij studeerde af in 1996 en nam daarna de singles ‘Shelly-Ann’en ‘Dwayne’op. Hiermee vestigde hij zijn naam in de charts en ook zijn trademark ‘Oh-No’. Met singles ‘Tight up Skirt’, ‘Cruise’en ‘Big Man Little Yute’ werd het album ‘Oh No….It’s Red Rat’ een enorme hit. Hij heeft getoerd in Afrika, Amerika, Azië, Europa en heeft samengewerkt met Naughty by Nature, Groove Armada, Next, Kele le Roc en vele anderen.

    Na dit succes besloot Red Rat ertussen uit te gaan om meer tijd aan zijn dochter en aan zijn werk als producer te wijden. Op aandringen van zijn fans is Red Rat teruggekeerd naar de studio om een nieuw album op te nemen. Met Delroy Escoffery van D’Empire Management hebben ze Rat-A-Kastle Records opgericht. Ze hebben nieuwe nummers opgenomen in Nederland, Duitsland, UK, Jamaica en de VS. Red Rat is weer terug met zijn dancehall flavors.

    Website: http://www.redrat.com/

  • avatar Burç schreef:

    Red Rat, ook wel RedRat, is een strip uit de zeventiger en tachtiger jaren die werd getekend door Johannes (John) van de Weert. De uitgaves werden gedaan door Stichting Raket uit Rotterdam, die geliëerd was aan de kraakbeweging. De strip werd uitgegeven in eenvoudige zwart-wit lijntekeningen, waarbij Red Rat samen met andere ratten en woelmuizen de “linkse rakkers” waren, terwijl de “kapitalisten” werden getekend als varkens. Bekend ook van met name protestposters uit die tijd is de spotnaam Beapix. De strip is niet geschikt voor jonge lezers omdat er schokkende passages in voorkomen.

  • avatar alex schreef:

    De avonturen van Red Rat draaiden om de strijd van magere ratten – linkse activisten en het ‘gewone volk’ – tegen vette varkens: politie, politici, priesters en dergelijke. Inspiratie kwam van een Amsterdamse politiecommissaris die actievoerders vergeleek met ratten. Zo’n vergelijking staat in een lange traditie – die tussen politie-agenten en varkens natuurlijk ook. De tekeningen zijn erg eenvoudig, bijna geen achtergrond, vaak hetzelfde perspectief. Dat eenvoudige karakter heeft wel zijn charme, je hoeft geen groot kunstenaar te zijn om zelf zoiets te maken. Helemaal in de punktraditie. De zwart-wit tekeningen passen bij de sfeer van de krakende jaren tachtig; nogal grauw, veel beton en weinig nuancering.

    Het eerste Red Rat avontuur kwam uit 1980, naar aanleiding van de Kroningsrellen, zo lees ik in een van de boekjes bij het verzameld werk van de Rondo’s. De Rondo’s waren een Rotterdamse punkband die eind jaren zeventig bij elkaar kwamen en samen in een pand leefden – een slooppand. Dat paste wel bij het zwartgallige karakter van punk. De Rondo’s begonnen als een groep studenten aan de academie van de Beeldende Kunsten die geïnspireerd door de Engelse punkgolf besloten zelf ook herrie te gaan maken. En niet alleen herrie: uit de kringen van hun collectief kwam een fanzine, Raket, Red Rat en na het opheffen van de Rondo’s in 1980 nog uitgaven als Rood Rotterdam en No Pasaran. Een uitgave als Rood Rotterdam – een dik boek over links in Rotjeknor in de jaren dertig – laat veel liefde en aandacht voor vormgeving zien. Punk en Do It Yourself stonden hoog in het vaandel maar dat hoefde niet te betekenen dat je broddelwerk afleverde.

  • avatar Victor schreef:

    Dat nieuwe tweedelige Red Rat-album – Het heimwee en De spijt – laat jammer genoeg een nare smaak na in de mond. Red Rat is hier wat ouder, behoorlijk wereldvreemd, heeft het contact met de linkse beweging verloren en zoekt tevergeefs zijn heil in new-age onzin. Dat zou de biografie van menig ex-kraker kunnen zijn. Met het verdwijnen van het gevoel van onheil is voor Red Rat blijkbaar ook de motivatie voor zijn activisme verdwenen. De moderne wereld bestaat voor hem alleen nog maar uit egoïstische consumenten en hij herkent zich niet meer in de andere ratten. En de allochtone ratten hebben niet eens meer het fatsoen lekker exotisch te zijn, ze zijn alleen nog maar vreemd. Ondanks alle linkse praat heeft Red Rat blijkbaar nooit geleerd de eigen vooroordelen onder de loep te nemen. De oplossing voor Red Rat’s mid-life crisis? Lekker zelfgenoegzaam en egoïstisch een Rote Armee Fraktion in het klein beginnen om anderen te zieken bij hun zelfgenoegzame en egoïstische consumeren. Red Rat is gewoon een oude, zure zak geworden die vroeger alles beter vond. Nostalgie naar die grauwe jaren tachtig, hoe triest. Er is leven na de autonome beweging. En heimwee en spijt kun je daarbij missen als kiespijn.

  • avatar T€rr0r schreef:

    te saai artikel om te gaan lezen

  • avatar T€rr0r schreef:

    ‘Deze site kan schade toebrengen aan uw computer’

  • avatar Strip schreef:

    Mooi verhaal. Heel herkenbaar ook wat Van de Weert vertelt over jeugdcultuur en hoe je daarvan afdrijft, met de jaren. Ook wel een beetje droevig. Hij blijft zelf een beetje RedRat, een toeschouwer die zich nergens helemaal thuis voelt, een beetje naïef ook.
    Zijn authentiek aandoend idealisme maakt hem een zonderling. Een beetje van een andere wereld, in een ver verleden. Een wereld waarvan ik me zelf trouwens afvraag of die ooit wel bestaan heeft. Ik vrees alleen in zijn hoofd. Vergeet niet dat de jeugdcultuur van de jaren tachtig die Van der Weert zo ophemelt voor een deel ook de GL en PvdA-regenten van vandaag (en een hoop ‘nieuwe burgerlijkheid’) heeft voortgebracht. Zo mooi en oprecht kan het dus allemaal niet geweest zijn. De rottigheid zat er toen al in. Maar juist die naïviteit maakt dat ik de Van de Weert in dit interview ook wel weer sympathiek ga vinden.
    Ik ken de RedRat strips uit mijn eigen jeugd. Maar de man achter het werk ken ik eigenlijk helemaal niet. Opmerkelijk want dat betekent dat hij, als maker van een icoon van jongerencultuur, toch altijd behoorlijk low profile geleefd en gewerkt heeft. Hij had makkelijk zelf een icoon kunnen worden.
    Kortom, boeiend verhaal.

  • avatar PretStift schreef:

    De terugkeer van Red Rat
    Eind jaren 1980 worden argeloze Rotterdammers geconfronteerd met graffiti-schilderingen van een mysterieuze Red Rat. Het is het pseudoniem van Johannes van de Weert, actief in de punk- en skinscene in Rotterdam. De gevestigde maatschappij wordt fanatiek bestreden met schilderijen van Piet, graffiti, het blad Raket en snoeiharde muziek van de Rondos, een punkband die opgericht wordt in de kantine van de kunstacademie te Rotterdam. Een locatie die nog steeds berucht is om de consumptie van enorme hoeveelheden koeken.

  • avatar Anoniem schreef:

    Mag dit stuk stront nu ook al hier zijn vieze stukjes plaatsen?

  • avatar Tom schreef:

    Red Rat Owned Gewoon

  • avatar Fret Frat schreef:

    Uit de restanten van Provo ontstaat eind jaren zestig Woningburo de Kraker. De woningnood is ongekend hoog. Wanneer de gemeente besluit om de Dapperbuurt voor de helft te slopen, worden de eerste huizen gekraakt. Deze worden overigens al snel door de politie ontruimt. Vervolgens wordt in de Nieuwmarkt een aantal woningen gekraakt, die door de aanleg van de metro gesloopt moeten worden. Woningeburo de Kraker wordt opgeheven, een nieuw initiatief noemt zich Actie ’70.

    Op 5 mei 1970 organiseert deze samen met de Kabouters de eerste landelijke kraakdag. In geheel Nederland worden tientallen huizen gekraakt, die in de meeste gevallen weer onmiddellijk door de politie ontruimd worden. In de Nieuwmarkt gaat de strijd tegen de metro nog jaren door. In blaadjes van diverse actiegroepen verschijnen strips. Inmiddels bekende striptekenaars als Joost Swarte en Aart Clerkx doen samen met een aantal anderen een poging om een politiek stripblad te maken.

    Naast de kraakbeweging ontstaan in de jaren zeventig een aantal andere bewegingen. Vrouwen willen baas in eigen buik zijn, pacifisten willen de bom bannen, milieubewusten willen geen auto’s maar witte fietsen, bevrijdingsoorlogen in voormalige koloniën worden gesteund door mensen die alleen nog zuivere koffie willen drinken.

    De verschillende ideologische groeperingen produceren een stortvloed aan blaadjes en pamfletten, deels gevuld door opkomend en zich langzaam vestigend striptalent. Er verschijn vele maatschappijkritische stripboeken en bladen. Een nieuwe naam verschijnt aan het Nederlandse stripfront, Peter Pontiac, die een cover tekent voor de Amerikaanse Anarchy Comics.

    In krakerskringen wordt de strip Red Rat, uitgegeven vanuit kringen rond het Rotterdamse Raket collectief, waanzinnig populair. De hoofdfiguur maakt in veertien delen van alles en nog wat mee. De actuele gebeurtenissen in de kraak en actiebewegingen vormen daarbij de achtergrond. Zo raakt Red Rat verzeilt in de kroningsrellen van 1980, ontmoet hij een meisje waarbij hij zich nogal macho gedraagt en maakt uitstapjes naar onder andere Berlijn.

    Onbekenden maken in 1982 naar aanleiding van actuele gebeurtenissen in de kraakbeweging zelfs een parodie op Red Rat: Fret Frat. Een eer die meestal voorbehouden was aan beroemdere strips als Suske en Wiske, waarvan naast een sex ook een krakersparodie verscheen onder de naam De Keizerkraker . Fret Frat is een wrak en een van de vele nieuwe ‘searching souls on the way’ van de jaren tachtig. Kraak de leegstand in je eigen kop, aldus de makers, die daarmee de verwarring in toenmalige krakerskringen te lijf wilden gaan.

    Halverwege de jaren tachtig veroveren de autoriteiten de straat terug. Punk is dan allang geen verzet meer, maar een money maker voor platen of modemultinationals. Het kapitalisme eet de revolutie op, of heeft de sien zichzelf opgeblazen? Restanten verzet worden ingekapseld door subsidies. De tijdgeest roept om carrièremakers en activisten worden – nu ze huur moeten betalen – gedwongen een baantje te zoeken, of zijn daar al in belandt na dat begeleidingstraject van soos of arbeidsbureau.

    Desondanks zijn ook nu nog vele mensen in staat om de maatschappij te bekritiseren en zich daadwerkelijk te verzetten tegen misstanden.

  • avatar Rob schreef:

    Mooi artikel!

  • avatar Dejavu schreef:

    Leuk om te lezen over de maker van Red Rat. Vorig jaar heb ik op Ebay een paar albums gekocht. Ik kan me wel identificeren met Red Rat. Het nieuwe album vind ik nogal duur, dus ik heb het nog niet aangeschaft. Maar ik zou het leuk vinden als Red Rat in het volgende verhaal de onleefbare stad achter zich zou laten en op het platteland gaat wonen. Dat heb ik zelf namelijk ook gedaan.

Abonneren op de RSS-feed van deze topic. TrackBack URL


Plaats een reactie op alex

(wegens opgewonden standjes moet uw reactie eerst goedgekeurd worden)

*

Onze sponsor Colani | Ontwerp: Oppositie 2.0 door colani.nl