De burgerlijke pers heeft, zoals te verwachten viel, het feit dat 30 jaar geleden de “Duitse herfst” van 1977 (de RAF-Offensive en de moorden van Stammheim) plaatsvond, aangegrepen voor een algehele afrekening met de politiek van het gewapend verzet en haar (voormalige) representanten in de “BRD”. Maar ook onze eigen scene zou zich met bovengenoemd thema (RAF/gewapende strijd/ Stammheim) bezig dienen te houden en haar eigen conclusies hieruit dienen te trekken. (lees verder…)

bakker-schut-in-1977-bij-gerechtsgebouw-utrecht

Pieter Herman Bakker Schut (Haarlem, 31 maart 1941 – Amsterdam, 13 oktober 2007) was een Nederlandse advocaat.

Na het behalen van zijn gymnasium-diploma, in 1959 aan het Eerste Vrijzinnig-Christelijke Lyceum in Den Haag, studeerde Bakker Schut een jaar aan de Wesleyan University in Middletown, Connecticut VS. Van 1960 tot 1965 studeerde hij Rechten aan de universiteit van Leiden. Tijdens zijn militaire dienst werd hij opgeleid tot ‘verhoorspecialist’ bij de Militaire Inlichtingendienst in Harderwijk. Van 1967 tot 1971 was hij advocaat in Amsterdam, daarna was hij docent Strafrecht aan de universiteit van Utrecht. Van 1971 tot 1984 werkte hij bovendien in de sociale advocatuur in Utrecht. In het midden van dat decennium kreeg hij bekendheid door het verdedigen van verdachten van de Rote Armee Fraktion, zoals Ronald Augustin. Hij schreef een uitgebreide studie over de processen tegen de leden van de RAF: Stammheim, die notwendige Korrektur der herrschenden Meinung, 1986 Neuer Malik Verlag, Kiel, ISBN3-89029-010-8. Vanaf 1984 werkte hij weer als advocaat in Amsterdam. (lees verder…)

De Rote Armee Fraktion (RAF) wilde in april 1977 in Amsterdam een aanslag plegen op een bijeenkomst van socialistische leiders.

De Socialistische Internationale kwam 16 en 17 april bijeen in het Marriott-hotel. Hoogstwaarschijnlijk had de RAF het gemunt op de Duitse bondskanselier Willy Brandt. De aanslag werd door de RAF afgeblazen doordat een alerte keukenhulp de BVD en de politie inlichtte. Dit blijkt vanavond in NOVA.

De aanslag van de RAF staat vermeld in vertrouwelijke stukken in de archieven van de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken. Ze staan afgedrukt in het boek “Niet Bang Om Te Sterven, dertig jaar terrorisme in Nederland” van NOVA-verslaggever Siem Eikelenboom. (lees verder…)

De opkomst van de RAF vindt plaats tegen de achtergrond van de zogeheten Außerparlementarische Opposition (APO), letterlijk ‘buitenparlementaire oppositie’. Dit is een verzamelbegrip voor talrijke, heterogene protestbewegingen die in de jaren zestig in West-Duitsland in opstand komen tegen de wetten van de consumptiemaatschappij en de gevestigde orde die zij betichten van een vooroorlogse moraal en een vermeend gebrek aan democratie.

Het protest wordt belichaamd door de generatie ’68, de babyboomers die zijn opgegroeid met de bestaanszekerheid van de moderne verzorgingsstaat en de zegeningen van het West-DuitseWirtschaftswunder uit de jaren vijftig. Gewend als zij is aan vrede en welvaart, ervaart zij het conservatisme van het tijdperk-Adenauer (1949-1963) als bevoogdend. Haar aandacht verschuift naar postmateriële thema’s. Net als elders in de westerse wereld wordt in West-Duitsland de roep luid naar inspraak van studenten aan de universiteit, grotere individuele (seksuele) vrijheid, gelijke behandeling van man en vrouw, hulp aan derdewereldlanden en maatregelen ter behoud van het milieu. Net als elders fungeert het protest tegen het Amerikaanse ‘imperialisme’ als samenbindend element van de beweging.

Tweede Wereldoorlog (lees verder…)

Vier keer hebben leden van de RAF op Nederlandse bodem vuurgevechten geleverd met de politie. Het kostte drie Nederlanders het leven. De schietpartijen waren ‘ongelukjes’. De RAF is nooit van plan geweest in Nederland aanslagen te plegen of banken te overvallen.

Voor de Rote Armee Fraktion was Nederland vooral een Rückzugsgebiet, een toevluchtsoord. Hetzelfde gold bijvoorbeeld voor Frankrijk, waar Andreas Baader onderdook nadat hij in mei 1970 door Ulrike Meinhof uit de gevangenis was bevrijd. De RAF besloot in Nederland en Frankrijk geen gewelddadige activiteiten te ontplooien in de hoop dat ze daar door de politie met rust zou worden gelaten. RAF-leden huurden in Nederland onopvallende appartementen, zogeheten konspirative Wohnungen, waar ze zich regelmatig schuilhielden en nieuwe acties beraamden.

Al vóór de RAF was opgericht kwamen linkse extremisten graag naar Amsterdam, vooral om drugs te gebruiken en te kopen. Bernward Vesper, echtgenoot van RAF-oprichtster Gudrun Ensslin en vader van haar kind, schrijft daarover in zijn onvoltooide, postuum verschenen autobiografische essay ‘Die Reise’. Ook Peter-Jürgen Boock van de tweede generatie van de RAF vertelt in de boeken die hij in de jaren negentig schreef over zijn vroege bezoeken aan Amsterdam en andere Nederlandse steden. Daar deed hij de drugsverslaving op die later enkele RAF-leden fataal zou worden. (lees verder…)

Nederland en Duitsland gaan gebukt onder toenemende angst voor terreur. De bevolking van beide landen leeft met het beklemmende besef dat het spoor van dood en vernieling dat de afgelopen jaren door moslimterroristen langs ver weg gelegen plaatsen als New York, Bali, Madrid, Beslan en het Midden-Oosten is getrokken, in haar richting kan leiden.

De moord op Theo van Gogh door een islamitische godsdienstfanaat bracht in Nederland een stroom van doodsbedreigingen aan het adres van politici teweeg. Een bekende van de moordenaar van Van Gogh zit vast op verdenking van het beramen van een aanslag op de Tweede Kamer. In Duitsland leven volgens schattingen van de veiligheidsdienst drieduizend extremisten die bereid zijn tot het plegen van geweld. In december werd een aanslag op de Irakese interim-premier Ilyad Allawi verijdeld tijdens diens bezoek aan bondskanselier Gerhard Schröder in Berlijn. Eerder al hadden de Duitsers kunnen wennen aan het idee dat zich terroristen in hun midden schuilhouden, dankzij de processen tegen bekenden van Mohammad Atta, de leider van de doodspiloten van 11 september 2001, die zich jarenlang ongestoord in Hamburg had kunnen ophouden.

De terreurdreiging heeft geleid tot een roep om meer veiligheidsmaatregelen. Competenties van politie en opsporingsdiensten moeten volgens veel mensen worden uitgebreid. Zo opperen politici in Nederland bijvoorbeeld dat restricties op preventief fouilleren moeten worden opgeheven. Nu moet een burgemeester eerst nog een bepaald gebied aanwijzen als ‘veiligheidsrisicogebied’. Alle Nederlanders vanaf veertien jaar zijn sinds 1 januari jongstleden al verplicht om een identiteitsbewijs bij zich te dragen. In Duitsland mag de minister van Binnenlandse Zaken sinds vorig jaar overgaan tot de arrestatie van verdachten als hij beschikt over een ‘op feiten gebaseerde gevarenprognose’. Een grijs gebied, want de minister hoeft deze ‘feiten’ niet te openbaren. Toch wees een peiling van onderzoeksbureau Forsa in het najaar uit dat meer dan 80 procent van de Duitsers bereid is strenger toezicht op de openbare ruimte, zoals camerabewaking of onaangekondigde controles van tassen, te accepteren als dat de veiligheid vergroot. (lees verder…)

Sinds de moord op Theo van Gogh is Nederland in de ban van het moslim-terrorisme. Ook in Duitsland, dat tot dusver gevrijwaard is gebleven van dergelijke aanslagen, zorgen de terugkerende berichten van opgepakte extremisten in Hamburg, Keulen, Bonn of Mainz voor onrust. In beide landen leidt de dreiging van terrorisme tot een latent gevoel van onveiligheid onder de bevolking, zoals dat lange tijd niet heeft bestaan. De laatste periode in de Duitse geschiedenis waarin terrorisme de samenleving deed opschudden was in de jaren zeventig. Haast een decennium lang werd Duitsland opgeschrikt door het geweld en de aanslagen van de Rote Armee Fraktion (RAF).

Trophäen für den Panzerschrank

‘Het moest er uitzien alsof de RAF-gevangenen door de staat waren vermoord’

Begin september 1977 ontvoerden terroristen van de Rote Armee Fraktion (RAF) de voorzitter van de Duitse werkgevers, Hanns-Martin Schleyer. Daarmee wilden zij de bondsregering dwingen elf andere RAF-leden uit gevangenschap vrij te laten. Onder hen bevonden zich vier RAF-terroristen van het eerste uur die al sinds 1972 gevangen werden gehouden en kort tevoren waren veroordeeld: Andreas Baader, Gudrun Ensslin, Jan-Carl Raspe en Irmgard Möller.

Omdat bondskanselier Helmut Schmidt na vijf weken nog niet toegaf, kaapten met de RAF bevriende Palestijnse terroristen een Lufthansa-vliegtuig vol toeristen. Een speciale West-Duitse militaire eenheid slaagde er na enkele dagen in de reizigers te bevrijden. In de nacht na die bevrijding kwamen Baader, Ennslin en Raspe in hun cellen in de Stammheim-gevangenis om het leven, hoogstwaarschijnlijk door zelfmoord. Möller werd zwaargewond in haar cel gevonden, maar zij overleefde de zelfmoordpoging. Weer enkele dagen later werd het stoffelijk overschot van Schleyer gevonden in de kofferbak van een auto. Daarmee was de hete ‘Duitse herfst’ ten einde.

Confrontatie

Zo komt een spannende confrontatie tot stand tussen de terroristen van weleer en diegenen die hen in opdracht van de staat bestreden. Bovendien blijkt dat er een Nederlandse link met het West-Duitse terrorisme was – een link die veel kijkers zal verbazen. Enerzijds komt Ronald Augustin aan het woord, een RAF-terrorist afkomstig uit Nederland. Uit idealisme sloot Augustin zich al vroeg aan bij de groep van Baader en Ennslin. Na zijn arrestatie in 1973 verdween hij voor zeven jaar in West-Duitse gevangenissen. Tegenover Augustin staat Alfred Klaus, destijds hoofd van de afdeling terrorismebestrijding van de West-Duitse centrale recherche, het Bundeskriminalamt (BKA).

Het is verbijsterend Augustin in terugblik over de RAF te horen spreken. Spijt lijkt hij niet te hebben. Gevraagd naar de doden en gewonden bij de bommencampagne in mei 1972 constateert hij nuchter dat de slachtoffers ‘US-militairen’ waren. Het overduidelijke verdriet over de in gevangenschap gestorven RAF-vrienden steekt daartegen schril af. Met gevoel voor effect spreekt hij ook over de keer dat hem tijdens een hongerstaking met geweld dwangvoeding werd toegediend, waarbij het er inderdaad te ruig aan toe ging. BKA-man Klaus is daar duidelijk nog steeds niet gelukkig mee. Hij wijst echter op het immense dilemma waar de autoriteiten voor stonden: tijdens de gecoördineerde hongerstaking gebruikten de gevangen terroristen hun eigen lichaam als wapen om deels gerechtvaardigde – erkent hij nu – en deels geheel ongerechtvaardigde eisen af te dwingen.

Moord? (lees verder…)

De ‘Duitse Herfst’

Moord of zelfmoord?

Op 5 september 1977 werd werkgeversvoorzitter Hanns Martin Schleyer ontvoerd door de RAF. In de schietpartij die volgde vielen vier doden. De ontvoerders eisten vrijlating van de gevangenen in Stammheim, in ruil voor het leven van Schleyer. Toen was het afgelopen met de privileges van de Stammheim-gevangenen. Sterker nog, de regering besloot tot de zwaarste inperking van de rechten van de gevangenen tot dan toe: de ‘Kontaktsperre’. Zolang de ontvoerde niet was gevonden mochten de gevangenen met niemand meer contact hebben. Niet met elkaar, niet met familie en zelfs niet met hun advocaten.

Op 13 oktober kaapten Palestijnse extremisten, die samenwerkten met de RAF, een passagiersvliegtuig. Ook zij eisten de vrijlating van de RAF-top. Enkele dagen later, op 17 oktober, werd er ingegrepen. De Duitse anti-terreureenheid GSG9 bestormde het vliegtuig en bevrijdde de gijzelaars. Wonderbaarlijk genoeg overleefden alle passagiers de actie (drie van de vier gijzelnemers werden doodgeschoten). De volgende ochtend werden de Stammheim-gevangenen in hun cel gevonden: Gudrun Ensslin had zich opgehangen aan een electriciteitskabel, Andreas Baader had zich in de nek geschoten, Jan Carl Raspe in het hoofd, en Irmgard Möller had zich in de borst gestoken. Zij was de enige die het overleefde. Een dag later werd het lijk van de vermoorde Schleyer gevonden in de kofferbak van een gestolen Audi.

Collectieve zelfmoord, zei de BRD. Moord, zei heel links Duitsland. Artsen, die de lijken onderzochten bevestigden de zelfmoordthese, maar er bleven veel vragen die nog altijd niet zijn opgelost. Aangenomen wordt dat de wapens zijn binnengesmokkeld door advocaten, maar dat is nooit honderd procent bewezen. Toch zijn de meeste historici het er inmiddels over eens, dat zelfmoord de meest waarschijnlijke optie is. De gevangenen waren net tot levenslang veroordeeld en ze wisten, via een geheime radioconstructie die later werd ontdekt, dat de vliegtuigkaping was mislukt dus dat er geen enkel zicht was op bevrijding. Het enige wat hen overbleef, was het ensceneren van een viervoudige moord, als laatste en meest vernietigende aanklacht tegen de staat. (lees verder…)